Pochodzenie nazwy Aikido
Janusz Zilli
„Ponieważ znak kanji oznaczający harmonie, jedność, równowagę i znak kanji oznaczający miłość czyta się tak samo, postanowiłem na określenie mojej formy budo użyć nazwy „aikido”, chociaż słowo „aiki” jest bardzo stare. Jednak znaczenie tego słowa, w rozumieniu wojowników przeszłości, jest zasadniczo inne.”
– Ueshiba Morihei –
„Aiki” – stare znacznie
Pojęcie „aiki” można odnaleźć w historii japońskich sztuk wojennych. Dosłownie „aiki” można przetłumaczyć jako „zjednoczone zmysły”. W tym znaczeniu aiki oznacza osiągnięcie poziomu koncentracji, który pozwala przewidzieć zamiary, czy działanie przeciwnika; dzięki temu go kontrolować i w wyniku tego pokonać.
Istnieje opublikowana w 1892 roku w „Budo-hiketsu Aiki no Jutsu” definicja, według której „aiki” jest najwyższym celem studiowania sztuk wojennych. Cel ten zostanie osiągnięty wtedy, gdy wyprzedza się przeciwnika o krok, jest się w stanie wyczuć stan jego ducha oraz używa się „okrzyku bojowego” („kiai”).
Dopiero Morihei Ueshiba nadał pojęciu „aiki” nowe znaczenie. Zaczął mówić o uniwersalnej miłości. „Aiki” nie jest tylko zestawem metod i technik, kolejnym sposobem na skuteczne pokonanie przeciwnika, ale wyrazem starań, by sprzeczne intencje przeciwników doprowadzić do harmonii. Zasada „aiki”, służy do tego, żeby pokonać własne wątpliwości i wewnętrzne konflikty i dzięki temu stworzyć pokojową i harmonijną koegzystencję wszystkich żyjących istot.
„W rzeczywistości droga „aiki” jest manifestacją miłości …
Chciałbym, żeby ludzie słyszeli brzmienie „aiki”. Nie chodzi o to, żeby drugiego korygować, poprawiać, ale żeby siebie samego polepszyć. To jest „aiki”. To jest zadanie „aiki”. I to musi być zadaniem każdego z nas. „
– Ueshiba Morihei –
Od „Daito-ryu jujutsu” do „Aikido”
Kluczową rolę w użyciu przez Morihei Ueshibe wyrażenia „aiki” w nazwie swojej sztuki walki, była z pewnością nauka jujutsu u Sokaku Takedy. W roku 1922 pojawia się po raz pierwszy w Sokaku Takeda Eimeiroku (księga uczniów) nazwa Daito-ryu aiki-jujutsu zamiast Daito-ryu jujutsu. Stanley Pranin (redaktor naczelny Aikido Journal, 5 dan aikido) podaje dwa wyjaśnienia tego faktu. Z jednej strony zmiana nazwy miała spowodować rozróżnienie między technikami Takedy, a technikami zmodyfikowanymi przez Ueshibę. Z drugiej zaś strony Takeda miał według swego syna Tokimune podzielić swoją naukę na „jujutsu”, jako swego rodzaju trening podstawowy i „aiki” jako wyższy stopień.
Morihei Ueshiba nauczał przez jakiś czas Daito-ryu i wystawiał dyplomy w imieniu Sokaku Takedy. Posiadał prawo „nauczania technik szkoły pod nieobecność mistrza”. A ponieważ Takeda nauczał prawie wyłącznie systemem „seminaryjnym”, tzn, podróżował po Japonii i prowadził szkolenia trwające 7 do 10 dni, rzadko bywał w siedzibie szkoły. Z rąk Ueshiby dyplomy Daito-ryu otrzymali Kenji Tomiki, Minoru Mochizuki, Rinjiro Shirata, Gozo Shioda i wielu innych. Później zaczął się coraz bardziej dystansować od nauk swojego nauczyciela. Kiedy zaczął być aktywny w Tokio jako nauczyciel, używał na określenie swojej nauki takich nazw jak Daito-ryu aikibujutsu, Ueshiba-ryu jujutsu, Aikijujutsu, Asahi-ryu jujutsu i Aiki budo. Ta ostatnia nazwa była w okresie od połowy lat trzydziestych do 1942 najczęściej używana.
Na początku lat czterdziestych japoński rząd stworzył organizację o nazwie Dai Nihon Butokukai. Jej celem było ujednolicenie nazewnictwa współczesnych sztuk wojennych. W przeciwieństwie do takich nazw jak judo, kendo, iaido, karatedo itd. w nazwie „aiki budo” znajdował się znak kanji „bu”, czyli wojenny. Ten znak ze względu na II Wojnę Światową i militaryzm mógł być kojarzony ze śmiercią i zniszczeniem, a nie z jego tradycyjnym znaczeniem wskazującym na korzenie tej sztuki. W imieniu Ueshiby do Butokukai jako oficjalny reprezentant jego Kobukan dojo należał Hirai Minoru, późniejszy założyciel Korindo-aikido. Za jego namową wykreślono znak kanji „bu” i w 1942 przyjęto nazwę „Aikido”.
Bibliografia:
Morihei Ueshiba ”The Art of Peace“
Stanley Pranin „Morihei Ueshiba and Takeda Sokaku”
Stanley Pranin “An Interview with Takeda Tokimune”
Stanley Pranin “Is O-Sensei Really the Father of Modern Aikido?”